Δημοσκοπήσεις

Σε άρθρο που δημοσίευσε η "Ελευθεροτυπία" στις 14/08/2007 με τίτλο «Αυξημένη ένταση, λιγότερα γκάλοπ και... ντέρμπι με το Ευρωμπάσκετ», κάποιος δημοσκόπος ονόματι Kώστας Παναγόπουλος (ALCO), λέει μεταξύ άλλων για την πιθανότητα να γίνουν εκλογές στις 16 Σεπτεμβρίου : "Ουσιαστικά θα υπάρχει χρόνος μόνο για λίγες δημοσκοπήσεις, και μάλιστα τηλεφωνικές. Αυτό είναι κατάντια για μια δημοκρατία".

Για τον εν λόγω κύριο δημοκρατία σημαίνει να μπορεί να κάνει δημοσκοπήσεις. Το αντίθετο είναι κατάντια, αφού δεν τον βοηθάει η κατάσταση να βγάλει αξιoπρεπώς το ψωμί του και να τιμήσει το συμβόλαιο που έχει με τον ALTER. Και πράγματι αυτός είναι ο τρόπος που οι δημοσκόποι - και οι πελάτες τους - αντιμετωπίζουν την δημοκρατία. Πελάτες βεβαίως των δημοσκόπων είναι κυρίως τα πολιτικά κόμματα.

Θεωρούν δημοκρατία την δυνατότητα να καθορίζουν τις κινήσεις τους ανάλογα με την εκλογική απήχηση που αυτές έχουν. Και αυτό θα ήταν δημοκρατικό αν λειτουργούσε προς το κοινό όφελος. Λειτουργεί όμως κυρίως αντίστροφα. Χρησιμοποιούνται οι δημοσκοπήσεις σαν εργαλείο διαμόρφωσης της κοινής γνώμης. Ο μέσος πολίτης έχει υποστεί τέτοια πλύση εγκεφάλου που θεωρεί οτι "για να το βγάζει η δημοσκόπηση, σωστό θα είναι!".

Οι δημαγωγοί που μας κυβερνάνε ελέγχουν τις αντιδράσεις μας μέσω των δημοσκοπήσεων και ακολουθούν την οδό της ελαχίστης αντιστάσεως της κοινής γνώμης. Διαμορφώνουν συνεχώς τις κινήσεις τους, ανάλογα με τις δημοσκοπήσεις, ενώ χρησιμοποιούν τον προπαγανδιστικό μηχανισμό τους, για να εξαλείψουν τις αντιστάσεις που καταγράφονται. Με εργαλείο τις δημοσκοπήσεις πετυχαίνουν το σκοπό τους στον ελάχιστο δυνατό χρόνο και με το ελάχιστο δυνατό κόστος.

Είναι εύκολο να καταλάβει κανείς πώς οι δημοσκοπήσεις μπορούν να επηρεάσουν την κοινή γνώμη. Κλασικό παράδειγμα το παμπάλαιο ερώτημα της χαμένης ψήφου. Παλιά καταλάβαινες οτι η ψήφος σου πήγε χαμένη από το αποτέλεσμα των εκλογών. Τώρα το ξέρεις απο πρίν και δίνεις την ψήφο σου με επί πλέον κριτήριο την αγωνία σου μην πάει χαμένη. Οι δημοσκόποι του δικομματισμού φροντίζουν εγκαίρως να κατασκευάσουν χαμένες ψήφους ανάλογα με τα συμφέροντά τους.

Όσοι ξέρουν στοιχειώδη στατιστική ξέρουν τί σημαίνει "σταθμισμένη" ψήφος. Μπορείς να την σταθμίσεις με χίλιους τρόπους. Οι διαφορές δεν είναι μεγάλες αλλά αν το 3% το κάνεις 3,5% αμέσως αποκτά αξία και περιεχόμενο. Αν όμως το κάνεις 2,5% έχεις προσφέρει ένα μεγάλο μέρος του στα κόμματα που "βλέπουν" βουλή. Ο κόσμος δεν αρκείται στα μηνύματα και προτιμάει η ψήφος του να έχει εκλογικό αντίκρυσμα. Πέφτει έτσι στη λούμπα του "μή χείρον βέλτιστον" μεταξύ των εκλεξίμων, που του έδειξαν οι δημοσκοπήσεις. Μετά είναι εύκολο αφού έτσι και αλλιώς οι προτιμήσεις του είναι εκτός βουλής, να διαλέξει με την ίδια λογική μόνο μεταξύ των δύο κομμάτων εξουσίας.

Αν μάλλιστα έχεις αρκετό χρόνο μπροστά σου το 5% της μίας δημοσκόπησης το κάνεις 4,6% στην επόμενη. Αρκεί μία διαφορετική "στάθμιση", ή διαφορετική διατύπωση των ερωτήσεων. Μετά συγκρίνοντας τα δύο ποσοστά ανακαλύπτεις την "πτωτική τάση" του συγκεριμμένου κόμματος, οπότε διατυπώνεις και το "εύλογο" συμπέρασμα οτι αν συνεχιστεί η πτωτική τάση το κόμα δεν "μπαίνει" στην βουλή. Στην επόμενη δημοσκόπηση επιβεβαιώνεις την "τάση" (που έβαλες το χεράκι σου να δημιουργηθεί) και έχεις χαρίσει ένα 3-4% στον δικομματισμό (αλήθεια πόσο να κοστίζει η ποσοστιαία μονάδα;).

Και το αντίθετο παιχνίδι είναι εφικτό. Παίρνεις έναν ανύπαρκτο και τον βάζεις στη βουλή. Μα συμφέρει; Κάποιες φορές ναί! Μαντρώνεις ψήφους με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά για να μην πάνε χαμένες, κατασκευάζοντας και χρησιμοποιώντας ως δούρειο ίππο ένα κόμμα που ελέγχεις προκαταβολικά.

Μα θα μου πείτε οτι όλα αυτά μπορούσαν να γίνουν και χωρίς δημοσκοπήσεις! Φυσικά, μόνο που το κόστος για τα κόμματα θα ήταν μεγαλύτερο και το αποτέλεσμα αβέβαιο. Κάπου - κάπου θα είχαμε και εκπλήξεις, προς όφελος της δημοκρατίας πιστεύω.

Όποιος αγαπάει λοιπόν την δημοκρατία θα πρέπει κανονικά να μισεί τις δημοσκοπήσεις, όπως και κάθε άλλο εργαλείο χειραγώγησης της κοινής γνώμης. Είναι ομολογώ προκλητικό να ξέρεις από πρίν τί θα βγάλει η κάλπη, αλλά το κέρδος είναι μικρό αν σκεφτείς οτι (και) με αυτόν τον τρόπο η κοινωνία άγεται και φέρεται.

Μπορώ να βρώ μόνο ένα τρόπο αντίστασης: "Πείτε ψέματα στις δημοσκοπήσεις!". Δεν έχει σημασία πρός ποιά κατεύθυνση. Το ψέμα αν πάρει ικανοποιητικό ποσοστό ούτε χειραγωγείται ούτε "σταθμίζεται". Κάντε κόμματα και δημοσκόπους να σπάσουν τα μούτρα τους.

Ιδανική περίπτωση για να ξεκινήσουμε είναι τα exit polls της 16ης Σεπτεμβρίου. Ψήφισε ότι θέλεις και μετά βγές έξω και ψήφισε κάτι διαφορετικό. Ακόμη και αν αγαπάς συγκεκριμένο κόμμα δεν του κάνεις κακό με αυτό τον τρόπο. Το αποτέλεσμα των εκλογών δεν αλλάζει αν αποτύχουν τα exit polls.

Το βράδυ μπορείς να καθήσεις βαθειά στην πολυθρόνα σου και να περιμένεις την ανακοίνωση των exit polls στις 19:00 ακριβώς. Αν έχει πετύχει το κόλπο το κάθε κανάλι θα λέει τα δικά του. Το γέλιο με τις απορρημένες φάτσες των δημοσκόπων θα σε κρατήσει ξύπνιο μέχρι αργά. Αντί να βαρεθείς στις 19:20, μπορεις να απολαύσεις την μάχη των αποτελεσμάτων μέχρι το πρωί. Την επόμενη μέρα εκτός από το αποτέλεσμα των εκλογών, θα έχεις να συζητάς και την ήττα των δημοσκόπων, την οποία και μπορείς να χαρείς ανεξαρτήτως αποτελέσματος.

Ίσως μπορέσουμε έτσι να κάνουμε ένα μικρό βήμα προς την δημοκρατία!

Υ.Γ. Ως επί πλέον επιχείρημα παραθέτω και την φωτογραφία του κ. Παναγόπουλου, όπως την δημοσίευσε η "Ελευθεροτυπία".